Hari Malaysia 16 September 1963

Sumber : http://mrvalsonz.wordpress.com/2008/09/16/16-sept-hari-malaysia-hari-pembentukan-malaysia/

Pengenalan

Pada 31 Ogos 1957, Persekutuan Tanah Melayu mencapai kemerdekaan. Selepas merdeka, Tunku Abdul Rahman telah mengemukakan cadangan kepada Kerajaan British supaya Brunei, Sabah dan Sarawak digabungkan dengan Persekutuan Tanah Melayu menjadi Malaysia. Namun, Kerajaan British menolak cadangan itu kerana Singapura diketepikan. Sementara itu, Lee Kuan Yew, Ketua Menteri Singapura pada masa itu juga menyarankan percantuman Singapura dengan Persekutuan Tanah Melayu. Cadangan Lee Kuan Yew ditolak oleh Tunku Abdul Rahman. Namun begitu, senario politik yang berlaku di Singapura mengubah sikapnya terhadap saranan Lee Kuan Yew. Pada 27 Mei 1961, Tunku Abdul Rahman dalam ucapannya di Persidangan Wartawan-wartawan Luar Negeri di Asia Tenggara di Hotel Adelphi, Singapura mencadangkan supaya Brunei, Sabah, Sarawak dan Singapura digabungkan dengan Tanah Melayu membentuk Persekutuan Malaysia. Cadangan ini menimbulkan pelbagai reaksi. Pada 23 Julai 1961, Jawatankuasa Perundingan Perpaduan Malaysia (JPPM) ditubuhkan. JPPM memberi peluang kepada pemimpin di Sabah dan Sarawak untuk mengemukakan pandangan memandangkan mereka masih menentang gagasan. Akhirnya Sabah dan Sarawak menerima gagasan ini dan menyusun satu memorandun untuk dihantar kepada Suruhanjaya Cobbold. Suruhanjaya ini kemudian menjalankan tugasnya iaitu meninjau pandangan rakyat Sabah dan Sarawak dan membuat syor perlembagaan baru. Kemudian pada Ogos 1962, Jawatankuasa Antara Kerajaan (JAK) ditubuhkan bagi merangka Perlembagaan Malaysia. JAK mengeluarkan laporannya pada 27 Februari 1963. Laporan ini diterima dan diluluskan. Berdasarkan laporan ini, Perjanjian Malaysia ditandatangani di London pada 9 Julai1963. Pada 16 September 1963, Malaysia diisytiharkan.

Sebab Pembentukan Malaysia

1. Senario politik di Singapura

Sebab utama penubuhan Malaysia ialah untuk menentang kegiatan komunis yang kian bertambah di Singapura pada tahun 1950-an. Ejen-ejen komunis telah meresap masuk ke sekolah Cina dan kesatuan sekerja. Pada tahun 1954, komunis telah menganjurkan satu permogokan di sebuah syarikat bas. Mogok ini merebak menjadi rusuhan. Selain itu, komunis juga merampas pucuk pimpinan Parti Tindakan Rakyat (PETIR) yang sejak tahun 1959 menguasai Kerajaan Singapura di bawah pimpinan Lee Kuan Yew. Mereka menjadi ahli PETIR sehingga menubuhkan satu kumpulan berhaluan kiri dalam PETIR. Pada mulanya, Lee Kuan Yew berbaik-baik dengan mereka tetapi akhirnya pertelingkahan telah berlaku. Pertelingkahan ini menyebabkan PETIR kalah dalam pilihanraya kecil pada tahun 1961 iaitu Pilihanraya Hong Lim dan Pilihanraya Anson. Kekalahan PETIR menunjukkan pengaruh komunis bertambah kuat. Akibatnya, Lee Kuan Yew mengusir golongan berhaluan kiri ini dari PETIR. Pengaruh komunis turut berkembang sehingga satu parti berhaluan komunis iaitu Barisan Sosialis dibawah pimpinan Lim Chin Siong ditubuhkan. Tunku Abdul Rahman bimbang komunis meresap masuk Tanah Melayu. Diharapkan melalui gagasan Malaysia, hasrat komunis menguasai Singapura gagal yang seterusnya dapat menyekat kemaraan mereka.

2. Senario politik di Sarawak

Pada tahun 1951, Liga Belia Demokratik Cina Seberang Laut yang berhaluan komunis ditubuhkan tetapi dibubarkan semasa Darurat. Walau bagaimanapun, satu pertubuhan komunis sulit iaitu Persatuan Belia Maju Sarawak telah bergerak di kalangan kesatuan sekerja, pelajar dan petani. Mereka menghasut masyarakat Cina menentang British. Parti Bersatu Rakyat Sarawak (SUPP) telah dipengaruhi oleh komunis. Lalu, Kerajaan British melancarkan operasi pisang untuk menyekat pengaruh komunis dalam SUPP tetapi gagal. Diharap melalui gagasan ini, kestabilan politik yang diperolehi dapat menentang ancaman komunis.

3. Mengimbangi penduduk

Penubuhan Malaysia juga bertujuan mengimbangi jumlah penduduk. Tunku Abdul Rahman menjangkakan Sabah, Sarawak dan Brunei kalau digabungkan dengan Tanah Melayu akan membawa kepada faedah sosial. Penggabungan Tanah Melayu dengan Singapura menimbulkan masalah ketidakseimbangan kaum. Hal ini disebabkan ¾ daripada penduduk Singapura berbangsa Cina. Kemasukan Sabah, Sarawak dan Brunei akan mengimbangi kadar kaum-kaum kerana 70% daripada penduduk Borneo Utara ialah bumiputera.

4. Kemajuan ekonomi bersama

Pembentukan Malaysia membolehkan kelima-lima buah kawasan menikmati kemajuan ekonomi bersama. Singapura, Brunei dan Tanah Melayu telah mencapai kemajuan ekonomi yang amat memuaskan, manakala Sabah dan Sarawak ialah negeri yang masih mundur. Penubuhan Persekutuan Malaysia membolehkan Sabah dan Sarawak dimajukan. Hal ini bermaksud kekayaan dari kawasan maju akan dipindah ke kawasan mundur untuk membiayai projek pembangunan.

5. Mempercepatkan proses kemerdekaan

Penubuhan gagasan Malaysia bertujuan mempercepatkan proses kemerdekaan bagi Sabah, Sarawak, Brunei dan Singapura. British berjanji akan memberi kemerdekaan yang lebih awal sekiranya Sabah, Sarawak, Brunei dan Singapura bergabung dengan Tanah Melayu bagi membentuk Malaysia. Penggabungan ini juga akan menamatkan penjajahan British di rantau ini dan menjamin kedaulatan dan keselamatan wilayah-wilayah itu daripada ancaman kuasa luar.

Reaksi-reaksi Negeri Terlibat

1. Singapura

Lee Kuan Yew selaku Ketua Mentei Singapura menyokong gagasan ini kerana PETIR dapat meneruskan kekuasaannya di Singapura, ancaman komunis dapat dikawal, perkembangan ekonomi Singapura menjadi lebih pesat dan Singapura dapat merdeka dengan lebih awal. Namun demikian, Barisan Sosialis dan Parti Buruh menentang gagasan ini. Pada 1 September 1962, Lee Kuan Yew telah mengadakan satu pungutan suara bagi mendapatkan persetujuan rakyat Singapura mengenai penyertaan Singapura dalam Malaysia. Mengikut keputusan, 71.1% daripada rakyat Singapura menyokong penubuhan Malaysia. Melalui gagasan Malaysia, taraf pelabuhan bebasnya dikekalkan, Singapura mempunyai kuasa autonomi dalam bidang kewangan, pendidikan dan perburuhan dan Singapura akan mendapat 15 kerusi dalam Parlimen Malaysia.

2. Sabah dan Sarawak

Pemimpin di kedua-dua negeri ini amat terperanjat dengan penubuhan Malaysia. Pemimpin-pemimpin di kedua-dua negeri ini membentuk Barisan Bersatu pada 9 Julai 1961 bagi menentang gagasan Malaysia. Pemimpin-pemimpin itu termasuk Ong Kee Hui (Pengerusi SUPP), Temenggung Jugah Anak Berieng (Yang Dipertua Parti Negara Sarawak – PANAS), Dato’ Mustapha bin Dato’ Harun dan Donald Stephen (ahli tak rasmi Majlis Undangan Sabah). Mereka menentang gagasan kerana takut Sabah dan Sarawak akan dikuasai oleh Tanah Melayu. Mereka takut kedudukan politik mereka terjejas. Mereka juga bimbang keperibadian negeri masing-masing akan hilang. Golongan peniaga Cina pula bimbang kuasa ekonomi akan dirampas oleh Tanah Melayu dan Singapura. Selain itu, mereka juga berpendapat Sabah dan Sarawak perlu diberi kemerdekaan dahulu sebelum menyertai Malaysia. Kaum bumiputera bukan Islam turut menentang gagasan Malaysia. Bantahan mereka disuarakan melalui Parti Kebangsaan Sarawak (SNAP), Pertubuhan Kebangsaan Kadazan Bersatu (UNKO) dan sebagainya. Pemimpin di kesua-dua negeri menganggap gagasan Malaysia merupakan satu helah untuk meluaskan kuasa Tanah Melayu dan menggantikan penjajahan British. Pada bulan Jun 1961, Tunku Abdul Rahman berangkat ke Sabah dan Sarawak dan mendapati rakyat di sana telah salah faham mengenai gagasan Malaysia. Oleh itu, sebuah persidangan Persatuan Parlimen Komanwel diadakan di Singapura pada Julai 1961. Beberapa orang daripada Barisan Bersatu telah dihantar oleh British ke persidangan ini. Mereka membincangkan tentang gagasan Malaysia. Akhirnya, Jawatankuasa Perundingan Perpaduan Malaysia (JPPM) ditubuhkan untuk mengumpulkan pendapat Sabah dan Sarawak mengenai gagasan ini. Pada bulan Ogos 1961, Abang Haji Mustapha (Pengerusi PANAS) menyokong gagasan Malaysia. Kemudian, Donald Stephen dan Dato’ Mustapha turut menyokong gagasan ini selepas melawat ke Tanah Melayu dan berunding dengan Tunku Abdul Rahman.

3. Brunei

Sultan Omar Ali Saifudin menyokong gagasan ini tetapi Parti Rakyat Brunei (PRB) yang dipimpin oleh A.M. Azahari menentangnya. A.M. Azahari menentang gagasan ini kerana Brunei akan menjadi jajahan Malaysia. Beliau mahukan Brunei merdeka dahulu sebelum menyertai Malaysia. Beliau juga merancang menggabungkan Brunei, Sabah dan Sarawak menjadi Persekutuan Borneo Utara di bawah pimpinan Sultan Brunei. PRB menang dalam pilihanraya Majlis Daerah dan Majlis Undangan yang diadakan pada Ogos dan September 1962. Kemenangan ini menyakinkan Azahari bahawa rakyat Brunei turut menentang gagasan Malaysia. Selain itu, Azahari juga merasa dirinya kuat kerana Filipina dan Indonesia menyokongnya. Dengan keyakinan bahawa gagasan ini akan gagal, PRB melancarkan pemberontakan bersenjata pada 7 Disember 1962. Pemberontakannya ditumpaskan oleh Kerajaan Brunei dengan bantuan tentera dari British dan Tanah Melayu. Azahari melarikan diri ke Filipina dan mengisytiharkan dirinya sebagai Perdana Menteri dan Sultan Omar Ali Saifudin sebagai Ketua Kerajaan Persekutuan Borneo Utara. Walaupun pada mulanya Sultan Brunei menyokong gagasan ini tetapi baginda telah menarik diri pada Julai 1963 kerana baginda tidak mahu membayar cukai hasil daripada pengeluaran minyaknya kepada kerajaan pusat Malaysia dalam tempoh 10 tahun. Selain itu, baginda juga tidak berpuas hati kerana diberi kedudukan yang paling rendah dalam senarai nama Sultan-sultan. Tambahan pula, rakyat Brunei juga tidak bersetuju menyertai Malaysia.

Proses Pembentukan Malaysia

1. Jawatankuasa Perundingan Perpaduan Malaysia (JPPM)

JPPM ditubuhkan pada 23 Julai 1961. Ia dipengerusikan oleh Donald Stephen (anggota Majlis Undangan Sabah). Anggotanya ialah Tunku Abdul Rahman (Tanah Melayu), Lee Kuan Yew (Singapura), Dato’ Mustapha Dato’ Harun (Sabah), Temenggung Jugah Anak Berieng (Sarawak) dan Dato’ Setia Pangeran Ali (Brunei). Tujuan JPPM ialah:

a. Memberitahu orang ramai mengenai Malaysia.
b. Mengumpulkan sambutan mereka terhadap Malaysia.
c. Menyediakan memorandum mengenai cara pembentukan Malaysia.

JPPM telah memberi peluang kepada pemimpin Sabah dan Sarawak mengemukakan pandangan mengenai gagasan Malaysia. JPPM telah mengadakan 4 mesyuarat di Kota Kinabalu (21 Ogos 1961), Kuching (18 Disember 1961), Kuala Lumpur (6 Januari 1962) dan Singapura (1 Februari 1962). Hasil daripada rundingan yang dijalankan. Sarawak mengeluarkan kertas putih mengenai Malaysia pada 4 Januari 1962 dan Sabah pada 31 Januari 1962. Kemudian, satu memorandum disusun semula dan dihantar kepada Suruhanjaya Cobbold pada 23 Februari 1962. Kandungan memorandum ini ialah:

a. Perlembagaan Tanah Melayu 1957 menjadi asas perlembagaan Malaysia.
b. Kerajaan Persekutuan berkuasa dalam hubungan luar, pertahanan dan keselamatan.
c. Islam – agama rasmi tetapi rakyat bebas beragama.
d. Bahasa Melayu – bahasa kebangsaan tetapi bahasa lain masih boleh digunakan.
e. Hak istimewa seperti orang Melayu diberi kepada rakyat pribumi Sabah dan Sarawak.
f. Sabah, Sarawak berhak mengawal imigrasennya sendiri.
g. Perwakilan Parlimen berasaskan jumlah penduduk dan jumlah luas kawasan.

Memorandum ini disokong oleh rakyat Sabah, Sarawak, Singapura dan Tanah Melayu.

2. Suruhanjaya Cobbold

Suruhanjaya Cobbold ditubuhkan pada Januari 1962. Ia dipengerusikan oleh Lord Cobbold (bekas Gabenor Bank of England). Ahli-ahlinya terdiri daripada Sir Anthony Abel dan Sir David Watherston iaitu wakil British dan Muhammad Ghazalie Shafie dan Dato’ Wong Pow Nee iaitu wakil Tanah Melayu. Tugas utama suruhanjaya ini ialah:

a. Meninjau pandangan rakyat Sabah dan Sarawak mengenai Malaysia.
b. Membuat syor-syor perlembagaan.

Suruhanjaya ini menjalankan tugasnya dari 19 Februari sehingga 18 April 1962. Sebanyak 50 perjumpaan dengan 690 kumpulan orang ramai diadakan. Selain itu, 2000 atau lebih memorandum telah diterima. Pada 18 April 1962, laporan disiapkan dan diserahkan kepada Kerajaan Tanah Melayu dan British pada Jun 1962. Pada 1 Ogos 1962, laporan ini diumumkan mengenai pandangan rakyat Sabah dan Sarawak:

a. 1/3 menyokong kuat Malaysia
b. 1/3 menyokong dengan syarat
c. 1/3 hendak merdeka dahulu sebelum menyertai Malaysia

Dengan itu, suruhanjaya ini turut menyokong gagasan Malaysia dan mengesyorkan syor-syor Perlembagaan Malaysia seperti dibawah:

a. Nama persekutuan baru – Malaysia.
b. Perlembagaan Tanah Melayu 1957 menjadi asas Perlembagaan Malaysia.
c. Kedudukan istimewa kaum pribumi Sabah dan Sarawak dijamin.
d. Sabah dan Sarawak berhak memilih Ketua Negeri sendiri.
e. Penduduk pribumi Sabah dan Sarawak dibenarkan berkhidmat dalam perkhidmatan awam secepat mungkin.
f. Dasar pendidikan, ugama, imigresen, perwakilan Parlimen, kedudukan bumiputera, kewangan, kewarganegaraan dan perlembagaan negeri di Sabah dan Sarawak ditentukan oleh Majlis Undangan Negeri masing-masing.
g. Bahasa Melayu – bahasa kebangsaan. Sabah dan Sarawak dibenarkan menggunakan Bahasa Inggeris sebagai bahasa rasmi sehingga DUN masing-masing membuat keputusan.

Hampir semua syor diterima oleh British dan diumumkan pada 1 Ogos 1962, Malaysia akan ditubuhkan pada 31 Ogos 1963. Jawatankuasa Antara Kerajaan akan ditubuhkan bagi merangka Perlembagaan Malaysia.

3. Jawatankuasa Antara Kerajaan (JAK)

JAK ditubuhkan pada Ogos 1962 untuk merangka Perlembagaan Malaysia. Pengerusinya ialah Lord Landsdowne dan Timbalan Pengerusinya ialah Tun Abdul Razak. Anggotanya terdiri daripada wakil British, Tanah Melayu, Sabah dan Sarawak. Wakil Sabah telah mengemukakan memorandum yang mengandungi 20 perkara. Antaranya ialah:

a. Agama Islam – agama rasmi persekutuan. Tiada agama rasmi di Sabah.
b. Bahasa Inggeris – bahasa rasmi Sabah; Bahasa Melayu – bahasa kebangsaan.
c. Imigresen orang asing Sabah di bawah kuasa negeri Sabah.
d. Sistem pendidikan Sabah dikekalkan.
e. Perwakilan Parlimen harus mengambil kira keluasan kawasan dan bilangan penduduk.

Pemimpin Sarawak tidak mengemukakan memorandum tetapi bersetuju dengan memorandum yang dikeluarkan oleh Sabah.
27 Februari 1963 JAK mengeluarkan laporan.
8 Mac 1963 Dibentangkan di Majlis Negeri Sarawak.
13 Mac 1963 Dibentangkan di Sabah.

Kedua-dua negeri menerima laporan ini dan laporan ini seterusnya diluluskan oleh Parlimen Tanah Melayu dan menjadi Akta Malaysia 1963. Kandungannya ialah:

a. Agama Islam – agama rasmi kecuali Sabah dan Sarawak.
b. Bahasa Melayu – bahasa rasmi persekutuan.
Bahasa Inggeris – bahasa rasmi Sabah dan Sarawak sehingga 10 tahun selepas Hari Malaysia apabila Dewan Undangan Negeri Sabah dan Sarawak membuat pindaan.
c. Imigresen Sabah dan Sarawak dibenarkan mengawal sendiri.
d. Sistem pendidikan Sabah dan Sarawak dikekalkan di bawah kerajaan negeri sehingga Dewan Undangan Negeri kedua-dua negeri ini membuat pindaan.
e. Perwakilan Parlimen – Sabah 16 kerusi, Sarawak 24 kerusi dan Singapura 15 kerusi.

Berdasarkan laporan JAK, Perjanjian Malaysia ditandatangani di London pada 9 Julai 1963. Pada masa ini Brunei menarik diri secara rasminya.

4. Pengisytiharaan Malaysia

Berkenaan dengan penubuhan Malaysia, Filipina dan Indonesia menentang kuat. Beberapa rundingan telah diadakan antara kedua-dua negara dengan Tanah Melayu. Akhirnya, MAPHILINDO ditubuhkan. Pemimpin ketiga-tiga negeri bersetuju meminta Suruhanjaya Pertubuhan Bangsa-bangsa Bersatu (PBB) untuk meninjau kembali pandangan penduduk Sabah dan Sarawak mengenai penyertaan mereka ke Malaysia. Suruhanjaya PBB yang diketuai oleh Lawrence Michaelmore menjalankan tugasnya dari 16 Ogos – 5 September 1963. Oleh itu, tarikh penubuhan yang ditetapkan terpaksa ditunda. Mengikut laporan PBB, lebih 70% rakyat Sabah dan Sarawak menyokong Malaysia. Maka pada 16 September 1963, penubuhan Malaysia diisytiharkan secara rasminya.

Penentangan Gagasan Malaysia

1. Filipina

Apabila JPPM dan Suruhanjaya Cobbold menunjukkan sokongan kepada penubuhan Malaysia, Filipina telah menuntut hak ke atas Sabah bagi waris Sultan Sulu pada 22 Jun 1962. Filipina mendakwa Sabah dipajak dan bukan diserahkan kepada Baron Overbeck dan Alfred Dent pada tahun 1874. Pajakan ini telah dibatalkan pada tahun 1958. Kerajaan British enggan mengakui kedaulatan Filipina ke atas Sabah. Kerajaan Filipina juga mengemukakan tuntutan yang sama kepada Tanah Melayu tetapi ditolak. Hubungan diplomatik Filipina-Tanah Melayu menjadi genting. Walau bagaimanapun, usaha-usaha dijalankan untuk menyelesaikan persengketaan. Akhirnya, Filipina juga mengiktiraf Persekutuan Malaysia pada Jun 1966.

2. Indonesia

Pada mulanya, Indonesia mengalu-alukan pembentukan Malaysia. Namun, PKI di bawah D.N. Aidit menyifatkan ia merupakan satu penjajahan baru yang mengancam Indonesia. Setelah tercetusnya pemberontakan Brunei, Presiden Indonesia, Sukarno menerima tekanan hebat dari PKI dan mengubah sikap serta menentang gagasan Malaysia. Aidit telah melawat ke Tanah Melayu dan menghasut rakyat dan tentera memberontak. Hubungan Tanah Melayu dengan Indonesia menjadi renggang. Pada 20 Januari 1963, Dr. Subandrio mengumumkan dasar konfrontasi terhadap gagasan Malaysia. Kemudian, Indonesia bersetuju meminta Suruhanjaya PBB bagi meninjau semula pandangan penduduk Sabah dan Sarawak mengenai Malaysia. Laporan PBB menunjukkan rakyat Sabah dan Sarawak menyokong Malaysia tetapi Indonesia enggan mengakui.

16 September 1963, Malaysia diisytiharkan secara rasminya. Pada hari ini, Indonesia melancarkan konfrontasi dan memutuskan hubungan diplomatik dengan Tanah Melayu. Sebab Indonesia melancarkan konfrontasi ialah:

a. Tekanan PKI ke atas Kerajaan Indonesia.
b. Penubuhan Malaysia menghalang cita-cita Sukarno untuk menubuhkan Indonesia Raya yang termasuk Sabah, Sarawak dan Tanah Melayu.
c. Sukarno merasa tersinggung kerana tidak diajak berunding mengenai penubuhan Malaysia.

Pada bulan November 1963, serangan gerila dilancarkan. Tentera Indonesia mendarat di Pontian, Labis, Muar dan Kota Tinggi. Pengintip-pengintip juga dihantar. Akibatnya:

a. Dato’ Dr. Ismail Abdul Rahman telah meminta bantuan dari PBB dan membuat bantahan mengenai serangan Indonesia.
b. Pasukan pertahanan tempatan atau askar wataniah ditubuhkan.
c. Britain memberi bantuan tentera.
d. Australia, New Zealand, Canada memberi bantuan senjata.
e. Rundingan sulit dengan pegawai Indonesia bukan komunis diadakan.
f. Dato’ Abdul Razak melawat ke negara Afro-Asia dan Dunia Ketiga untuk mengikis propaganda Indonesia yang memburuk-burukkan nama Malaysia.

Pada 30 September 1965, gerakan komunis untuk merampas kuasa gagal. Konfrontasi menjadi berkurangan. Menteri Luar Indonesia, Adam Malik berusaha menamatkan konfrontasi dan mewujudkan persefahaman dengan Malaysia. Hasrat menamatkan konfrontasi wujud apabila Suharto menggantikan Sukarno. Hasilnya, perjanjian damai ditandatangani di Jakarta pada 11 Ogos 1966 selepas Tun Abdul Razak berunding dengan Adam Malik di Bangkok.

Sabah First Cabinet (16 September 1963)

Seated from L to R : Datuk Harris Salleh (Minister of Local Government), Datuk Khoo Siak Chiew (Minister of Communications and Works), Tun Donald Stephen / Tun Haji Fuad Stephen after convert to Islam (Sabah’s First Chief Minister), Datuk Pang Tet Tshung (Minister of Finance), Datuk G.S Sundang (Deputy Chief Minister).

Standing from L to R : Mr. R. Bob Speedy (Secretary to the Cabinet later Private Secretary to the Yang di-Pertua Negeri), Tan Sri Mohd Said Keruak (Minister of Agriculture), Mr. R. Jones (State Attorney General), Mr. R. M. Turner (Chief Secretary), Mr. A. Jones (Accountant-General), Datuk Richard E. Yapp (Minister of Natural Resources).

Source: http://flaneganb.net/blog/2008/11/photo-of-the-first-state-cabinet-of-sabah/

Peta Sabah - Mengikut Bahagian & Daerah

A Short Historical Overview (Sabah)

Prehistory and Early History

Not much is known of Sabah's early prehistory. Archeological finds are rare but it must be presumed that as early as 40,000 years ago modern man has already roamed the jungles of North Borneo.

By the 9th century AD., Sabah, then under various chieftains, traded with China and later the Spanish and Portuguese. During the 15th century, Sabah was a vassal of the Sultan of Brunei. In 1521 Ferdinand Magellan's ships sailed into Brunei Bay and later repaired their vessels in Banggi and Balambangan, islands in the very north of Sabah. In 1704, the Sultan of Brunei ceded the lands east of Marudu Bay to the Sultan of Sulu, while the west coast remained under his rule.

The Sultans of Brunei and Sulu exercised a nominal control over north Borneo, especially the coasts, while headhunters roamed the forests and pirates infested the seas. The headhunters were Kadazandusun, as well as Murut tribesmen, and of the two the Kadazandusun were the first to give up headhunting. The pirates were Illanun, Iranum, Balanini, Obian, Bajau and Suluk living in the Southern Philippines and on islands off the coast of North Borneo. Their vessels were of large size, mostly out-triggered, measuring approximately ninety feet long and heavily armed. In Sabah, their strongest lairs were in Marudu Bay and the Tunku Island near present day Kota Kinabalu.

In 1685 the first Englishman visited Sabah. It was Captain Cowley, and he visited the islands on the northern end of Borneo (Banggi, Balambangan).

In the 1760’s Alexander Dalrymple and James Rennell came to Borneo and mentioned Sabah.

In 1773 the East India Company founded a trading post on Balambangan Island, but two years later the settlement was attacked and destroyed by pirates.

It was not until Raja Brooke of Sarawak, with his personal contacts to the Sultan of Brunei, persuaded the Government to suppress piracy and in 1846 the Sultan of Brunei ceded Labuan Island off Sabah's south-west coast to serve as a base for the anti-piracy operations of the British. The last pirate stronghold in Sabah, at Tunku Islands, was destroyed in 1879.

The North Borneo Chartered Company

In 1865 Claude Lee Moses, an American trader and then the United States Consul in Brunei, obtained a lease over Sabah from the Sultan of Brunei. In 1881 the lease eventually passed to Alfred Dent, head of an important firm in Hong Kong and was converted into a cession. His associates included Baron de Ovenbeck, the Austrian Consul General in Hong Kong; Sir Rutherford Acock, who became the chairman of their provisional association to make terms with the British Government; and Mr. Richard Martin, a member of the well-known banking house of that name. The Sultan of Brunei appointed Sir Alfred Dent to be supreme ruler, with the titles of Maharaja of Sabah and Rajah of Gaya and Sandakan. The Sultan of Sulu added the titles of Datu Bandahara and Rajah of Sandakan, both granting absolute power of life and death over the inhabitants of North Borneo.

When Mr. Gladstone, Prime Minister of the Liberal Government advised Queen Victoria to grant a Charter to the British North Borneo Company, the company acquired the sovereign rights of Sir Alfred.

The Governors of the British North Borneo Company were appointed with the approval of the Crown and several civil servant of the colonial office served in North Borneo as Governors before moving to higher posts. The list of Governors includes distinguished administrators such as Sir Hugh Clifford, Sir Ernest Birch and Lord Milverton in their younger days.

The Chartered Company was of purely British character. It could not transfer its territories without consent; it could trade but not grant a general monopoly. It undertook to abolish slavery, administered law and justice with regard to the Native Laws and Customs and did not interfere with the religion of the people.

William C. Cowie stands out amongst the many associates of the Chartered Company. He was a young Scotsman, a ship engineer by profession who aspired to acquire lands in North Borneo very much like Rajah Brook had done in Sarawak. He came from his native land with a few friends on a steam launch and made friends with the Sultans. This enabled him to establish trading posts at Labuan and Sandakan. He subsequently supplied the Suluk with arms and ammunition in their fight against the Spaniards, who then ruled over the Philippines. Many years later, when the Chartered Company was securely established, he joined the company and rose to be its chairman. His resource and enterprise did much to advance the interests of the company and his personal relationship with the Sultans proved of great value.

Jesselton

The North Borneo Chartered Company has been remarkably free from unrest. Trouble arose when younger relatives of the Sultans protested against the loss of their birthright. The most important of these was Mat Salleh, of the family of the Sultan of Sulu by marriage into it. Mat Salleh’s origins itself are confused, some say he was a Suluk from the Philippines, others an Orang Sungai of Sabah (from the Kinabatangan area) or even a Suluk-Bajau from Inanam.

For sure is that Mat Salleh was a courageous, however often ruthless rebel who revolted against the British. Those were fast acquiring land and imposing taxes on the native people – amongst others there was a tax on tapai, the locally brewed rice and cassava wine or beer. Mat Salleh was again and again able to motivate and recruit large gangs from the ranks of the Kadazan and Dusun, even though they were from different ethnic back-grounds. He promised to liberate them from the British, in which he ultimately failed and many natives lost their lives in the battles against the well-equipped purchasers of their land.

One of Mat Salleh’s best remembered deeds was the attack and the subsequent complete destruction of the English trading post on Gaya Island in 1898. The island is now part of the Tunku Abdul Rahman Marine National Park, just off Kota Kinabalu. He and his gang looted the place and burnt it down, completely destroying it. It is said that people from across the mainland in Sembulan, Tanjung Aru and as far as Putatan could see great flames over Pulau Gaya. Everybody shouted “api, api (fire, fire)”! Subsequently, the new settlement the English built on the land opposite Gaya Island became to be known, informally, as Api-Api: after the incident, in 1899, the English decided to move to the mainland, and installed themselves between Tanjung Aru, Sembulan and the area just opposite Pulau Gaya. Sir Henry Walker, commissioner of land, established the township which was named in memory of Sir Charles Jessel, one of the directors of the Chartered Company managing the area: ‘Jesselton’. However, the name Jesselton was difficult for locals to pronounce, and Api-Api remained the preferred name for the new town (now still to be found in ‘Api-Api Centre’ etc, and in the Chinese translation of Kota Kinabalu: ‘Yapi-Api - 亞庇).

Mat Salleh’s hideout was in the area of Kampung Mengkabong, not far away from Tuaran, or some 25 km from the present day State Capital of Sabah, Kota Kinabalu. Mat Salleh met his death in Tambunan, where he was besieged in his fort until he had to give up. After his death, which was witnessed by one of the English, the fort was razed to the ground and only a mound betrays to-day it position. Legends still abound around Mat Salleh, who in the eyes of the locals was not entirely a hero then. Many had to die for his ideas and private wars, which had not improved the native’s position. He remains as historical as mystical, and some claim he was actually not shot, but made it away safely to his home in the Kinabatangan area. He holds now the title of 'Sabah's first freedom fighter'.

British Colonial Ere

British North Borneo (Sabah's old name) was administered by the Chartered Company of British North Borneo until the Japanese occupation. In 1945, after World War II, Sabah became a British Crown Colony since the company was not able to rebuild the country after the ravages of the war. The destruction of the former capital of Sabah, Sandakan, by allied bombing and Japanese ransacking was so complete that Jesselton was chosen as the new post-war capital - it has remained so to this day. The colonial system of administration after the war was not dissimilar to that of the Chartered Company era, and the rule was generally peaceful. Reconstruction and development of the country were the main focus of the administrators.

Independence

The inhabitants of Sabah have based their societies on kinship and by tribal affiliations. Under the British Chartered Company headhunting was outlawed, and the native codes of law (adat) were 'modernised'. Life went at a generally placid pace and it was not until the 1960s that a political conciousness emerged. The winds of change - the tide of independence being experienced by other countries had arrived in Sabah. It began with an announcement in 1961 by the Prime Minister of Malaya, Tunku Abdul Rahman, regarding the formation of the Federation of Malaysia which was to include Malaya, Sabah, Sarawak, Brunei and Singapore. Malaysia was formally established, without Brunei, on 16 September 1963 and North Borneo's name was changed to Sabah. Preceding this, North Borneo obtained self-government from the British on 31 August 1963.

As a state within the Federation many changes occurred, administratively, politically and socially. The pace of development was hastened and Sabah entered a new and challenging era when she became part of the Federation of Malaysia. Though some initial struggles and conflicts with its neighbours, Indonesia and the Philippines, and interesting internal government politics Sabah remained a peaceful nation where the many different ethnic groups from various belief systems live in harmony together.

Ketua Menteri Sabah

ALLAHYARHAM TUN MOHD. FUAD STEPHENS
KETUA MENTERI SABAH YANG PERTAMA (1963-1964) & KE-5 (April-Jun 1976)

TAN SRI PETER LO SU YIN
KETUA MENTERI SABAH (1965-1967)

ALLAHYARHAM TUN DATU HAJI MUSTAPHA BIN DATU HARUN
KETUA MENTERI SABAH (1967-1975)

ALLAHYARHAM TUN HAJI MOHD. SAID BIN KERUAK
KETUA MENTERI SABAH (1975- 1976)

DATUK HARRIS BIN MOHD SALLEH
KETUA MENTERI SABAH (1976-1985)

DATUK SERI PANGLIMA JOSEPH PAIRIN KITINGAN
KETUA MENTERI SABAH (1985 - Mac 1994)

TAN SRI SAKARAN BIN DANDAI
KETUA MENTERI SABAH (Mac 1994- Dis 1994)

DATUK SALLEH BIN MOHD. SAID KERUAK
KETUA MENTERI SABAH (Dis 1994- Mei 1996)

DATUK YONG TECK LEE
KETUA MENTERI SABAH (May 1996 - May 1998)

TAN SRI BERNARD GILUK DOMPOK
KETUA MENTERI SABAH (Mei 1998 - 13 Mac 1999)

DATUK SERI PANGLIMA OSU BIN HAJI SUKAM
KETUA MENTERI SABAH (14 Mac 1999 - Mac 2001 )

TAN SRI CHONG KAH KIAH
KETUA MENTERI SABAH (17 Mac 2001 - 26 Mac 2003)

DATUK SERI HAJI MUSA BIN HAJI AMAN
KETUA MENTERI SABAH (27 Mac 2003 - Sekarang)

T.Y.T Negeri Sabah

Yang di-Pertua Negeri Sabah

Tuan Yang Terutama Yang di-Pertua Negeri merupakan Ketua Negeri Sabah. Beliau dilantik oleh Duli Yang Maha Mulia Seri Paduka Baginda Yang di-Pertuan Agong setelah mendapat nasihat dari Ketua Menteri Sabah.

Di bawah Perlembagaan Negeri, Yang di-Pertua Negeri dilantik selama empat tahun.

Yang di-Pertua Negeri menjalankan kuasa eksekutif mengikut Perlembagaan Negeri dan membuat keputusan dengan nasihat Kabinet atau Ketua Menteri. Bagaimanapun, beliau juga boleh bertindak atas budi bicaranya dalam melaksanakan fungsi-fungsi berikut:

-Perlantikan Ketua Menteri.
-Penangguhan memperkenankan permohonan untuk membubarkan Dewan Undangan.

Persetujuan daripada Yang Di-Pertua Negeri adalah diperlukan bagi semua undang-undang yang diluluskan oleh Dewan Perundangan.

Yang di-Pertua Negeri kini ialah Tun Datuk Seri Panglima Haji Ahmadshah bin Abdullah. Beliau merupakan Yang di-Pertua Negeri yang ke-sembilan dan dilantik mulai 1 Januari 2003.

Senarai Yang Di-Pertua Negeri Sabah Sejak Kemerdekaan

16/09/1963 - 1965
Tun Datu Haji Mustafa bin Datu Harun
16/09/1965 - 1973
Tun Pengiran Haji Ahmad Raffae
16/09/1973 - 1975
Tun Haji Mohd. Fuad Stephens
1975 - 1978
Tun Mohd. Hamdan (dahulu Datuk Indan Kari)
26/06/1978 - 1979
Tun Ahmad Koroh
27/06/1979 - 1987
Tun Datuk Mohamad Adnan Robert
1987 - 1994
Tun Mohd. Said bin Keruak
01/01/1995 - 31/12/2002
Tun Datuk Seri Panglima Haji Sakaran bin Dandai
01/01/2003 - sekarang
Tun Datuk Seri Panglima Haji Ahmadshah bin Abdullah